Często boli Cię brzuch? Po spożyciu każdego posiłku biegniesz do toalety? Masywne wzdęcia sprawiają, że możesz jedynie pomarzyć o ubraniu dopasowanej sukienki? A może twoim problemem są zaparcia bądź uczucie niepełnego wypróżnienia?
Część z nas cierpi z powodu wymienionych dolegliwości miesiącami… a nawet latami. Gdy w końcu postanawiamy „wziąć się za siebie”, decydujemy się na wizytę u lekarza specjalisty i poddajemy szczegółowej diagnostyce. Często okazuje się, że tak naprawdę… nic „groźnego” nam nie dolega, a nasze jelito jest po prostu nadwrażliwe. Innymi słowy, nasze problemy jelitowe nie są spowodowane żadną groźną organiczną chorobą, a tak zwaną nadwrażliwością trzewną. Co więc robić gdy dowiadujemy się, że nasze jelito jest nadmiernie wrażliwe?
Spis treści
Czym jest zespół jelita nadwrażliwego?
Zespół jelita nadwrażliwego (irritable bowel syndrome – IBS) jest jedną z najczęstszych przyczyn konsultacji gastroenterologicznych. Pomimo, iż problem znany jest od dawna, to dopiero ostatnie kilkanaście lat zaowocowało badaniami wyjaśniającymi przyczyny powstawania IBS [1]. Zróżnicowane dolegliwości zgłaszane przez pacjentów powodują, iż nawet lekarze gastroenterolodzy niejednokrotnie mają wątpliwości czy dolegliwości występujące u pacjenta można zakwalifikować do zespołu jelita nadwrażliwego czy też nie. Jak zatem rozpoznać czy występujące dolegliwości to IBS oraz jak sobie z nim radzić?
Jakie są objawy IBS?
Objawy towarzyszące zespołowi jelita nadwrażliwego to zazwyczaj dyskomfort w obrębie jamy brzusznej, bóle brzucha, zaparcia, wzdęcia, uczucie niepełnego wypróżnienia czy biegunka [2].
Zaparcia, biegunki, wzdęcia – różne oblicza IBS
Ze względu na dominujące objawy wyróżnia się postać IBS z przewagą biegunek oraz dominacją zaparć. Jeżeli równie często występują biegunki i zaparcia, mówa o postaci mieszanej IBS, natomiast w przypadku trudności diagnostycznych o postaci niezdefiniowanej zespołu jelita nadwrażliwego. Najczęstszą występującą postacią są jednak zaburzenia z przewagą biegunek, które występują u ponad 40% podopiecznych z IBS. Pacjenci z postacią biegunkową zespołu jelita nadwrażliwego deklarują występowanie luźnych stolców, o małej objętości, często z towarzyszącym bólem w obrębie jamy brzusznej, najczęściej w lewym podbrzuszu. Postać zaparciowa IBS występuje z kolei u ok 15% pacjentów i zdecydowanie częściej dotyczy kobiet [3-7].
Jakie mogą być przyczyny IBS?
IBS klasyfikuje się do grupy zaburzeń zależnych od ekosystemu jelitowego, jednak jego ostateczna przyczyna rozwoju jest złożona i dotychczas nie została ostatecznie wyjaśniona. Do głównych czynników wpływających na rozwój IBS zalicza się jednak zaburzenia funkcjonowania osi jelitowo- mózgowej, dysbiozę jelitową, zaburzenia jelitowego układu nerwowego (ENS), zaburzenia motoryki jelit, czynniki żywieniowe, psychogenne i genetyczne. Nie bez znaczenia są również płeć (częstsze występowanie u płci żeńskiej), wiek, przyjmowane leki czy przebyte operacje [1,5,6].
Jak radzić sobie z zespołem jelita nadwrażliwego?
Obserwacje kliniczne potwierdzają, iż u 50-80% chorych z IBS istnieje wyraźna zależność między stresem a wystąpieniem i nasileniem objawów. Poza ograniczeniem stresu znaczący wpływ na łagodzenie objawów IBS może mieć odpowiednio skomponowana dieta oraz właściwie dobrana suplementacja.
Dieta w IBS
Prawidłowa dieta u pacjentów z IBS powinna być przygotowana w oparciu o produkty nieprzetworzone, zawierające odpowiednie ilości błonnika pokarmowego, warzyw oraz odpowiednią ilość białka i węglowodanów. Istotna jest również odpowiednia podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych czy też redukcja ilości spożywania produktów wysoko fermentujących, mogących nasilać niekorzystne procesy zachodzące w przewodzie pokarmowym [8-12].
Probiotykoterapia panaceum na IBS?
Najistotniejszym elementem profilaktyki i leczenia IBS wydaje się być jednak odpowiednio skomponowana probiotykoterapia mająca na celu prawidłowe ukształtowanie mikroflory jelitowej. Bakterie jelitowe działają immunomodulująco, redukują stan zapalny w obrębie błony śluzowej przewodu pokarmowego jak również konkurują o miejsca receptorowe z patogenami, dzięki czemu z powodzeniem mogą redukować występujące u pacjentów z IBS dolegliwości.
Dowody?
Jak wykazano, u pacjentów ze zdiagnozowanym zespołem jelita nadwrażliwego stosowanie probiotyków przez co najmniej siedem dni (w porównaniu z placebo) zwiększa prawdopodobieństwo ustąpienia objawów oraz zmniejsza nasilenie objawów, uczucie wzdęcia i częstość oddawania gazów jelitowych [13]. Skuteczność zastosowania probiotyków w IBS została potwierdzona również przez Moayyedi i wsp. w metaanalizie z 2010 r. gdzie istotna poprawa objawów nastąpiła przy stosowaniu probiotyków zawierających szczepy Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococcus (RR = 0,71) [14].
Jaki szczep bakterii wybrać jeśli mam IBS?
Problemem pozostaje jednak dobór odpowiedniego probiotyku, gdyż szczepów dedykowanym postaci biegunkowej nie powinno stosować się w przypadku formy zaparciowej, jak również preparatów redukujących zaparcia w przypadku biegunek. Spośród szczepów probiotycznych dedykowanych IBS na uwagę zasługują:
- Bifidobacterium infantis 35624 – szczep redukował dolegliwości bólowe, wzdęcia jak i poprawiał rytm wypróżnień u pacjentów z IBS (postać zaparciowa, biegunkowa i mieszana).
- Lactobacillus plantarum 299v – działanie szczepu udowodniono w badaniu na ponad 200 pacjentach, u których występowały dolegliwości bólowe i wzdęcia. Działanie szczepu oceniono dobrze lub bardzo dobrze u prawie 80% badanych.
- longum, B. infantis, B. breve, L. acidophilus, L. casei, L. delbrueckii ssp. bulgaricus, L. plantarum, Streptococcus salivarius ssp. Thermophilus – badanie nad działaniem mieszanki szczepów przeprowadzono u pacjentów ze zdiagnozowanym IBS, w stosunku do grupy kontrolnej. Wykazano redukcję wzdęć u wszystkich badanych pacjentów, natomiast u prawie połowy z nich doszło do jednoczesnej redukcji gazów.
- Bacillus coagulans MTCC 5856 – szczep produkuje jedyną biologicznie aktywną formę kwasu mlekowego L+ jak również związki przeciwdrobnoustrojowe. Badania wykazały skuteczność probiotyku w łagodzeniu objawów zespołu jelita nadwrażliwego, zarówno w manifestacji biegunkowej jak i zaparciowej.
- Saccharomyces boulardi CNCM I-745- skuteczność probiotyku udowodniono u pacjentów z występująca biegunką.
- Lactobacillus rhamnosus GG – skuteczność udowodniono w przypadku biegunek o różnej etiologii. Efekt suplementacji szczepem LGG zaobserwowano również u pacjentów pediatrycznych z IBS. Przyjmowanie szczepu LGG spowodowało statystyczne istotne zmniejszenie częstości i natężenia odczuwanych dolegliwości. Przeprowadzone metaanalizy potwierdziły też, iż stosowanie LGG u dzieci cierpiących na czynnościowe bóle brzucha rokuje większe szanse na wyzdrowienie lub zmniejszenie odczuwanych dolegliwości niż w przypadku osób przyjmujących placebo [15-20].
Czy istnieje dobry probiotyk dla każdego pacjenta z IBS?
Niestety, nie ma jednego, idealnego dla wszystkich preparatu. Różnorodność ekosystemu jelitowego i niepowtarzalność każdego z nas skłania do poszukiwania odpowiedniego preparatu dostosowanego do indywidualnych potrzeb pacjenta co niejednokrotnie wiąże się z wielotygodniowym poszukiwaniem. W takich przypadkach warto skorzystać z badań umożliwiających dobór odpowiedniego preparatu lub też z konsultacji ze specjalistami, którzy na podstawie wiedzy i najnowszych doniesień naukowych skrócą drogę poszukiwania najlepszego rozwiązania.
Jak postępować w przypadku IBS?
Podstawowym celem leczenia zespołu jelita nadwrażliwego jest opanowanie występujących dolegliwości, które utrudniają choremu codzienne funkcjonowanie. Leczenie obejmuje modyfikację diety, stosowanie włókien pokarmowych często nawet leczenie farmakologiczne oraz pomoc psychologiczną. Leczenie IBS w pierwszej kolejności powinno polegać na zmianie stylu życia. Składa się na nią wiele elementów w tym odpowiednia dieta, ograniczenie stresu, sen, aktywność fizyczna czy unikanie używek. Istotne wydaje się być również stosowanie celowanej probiotykoterapii. Jak dowodzą badania, odpowiednio dobrane szczepy probiotyczne mogą redukować dolegliwości towarzyszące IBS i z tego tytułu powinny stanowić tuż obok zmiany stylu życia podstawę profilaktyki i leczenia u każdego pacjenta ze zdiagnozowanym zespołem jelita nadwrażliwego.
Literatura:
Nehring P., Mrozikiewicz-Rakowska B., Krasnodębski P., Karnafel W.: Zespół jelita drażliwego – nowe spojrzenie na etiopatogenezę. Przegląd Gastroenterologiczny 2011. 6 (1): 17–22.
Mulak A., Smereka A. , Paradowski L.: Nowości i modyfikacje w Kryteriach Rzymskich IV. Gastroenterologia Kliniczna 2016; 8(2).
Nehring P., Mrozikiewicz-Rakowska B., Krasnodębski P., Karnafel W. Zespół jelita drażliwego – nowe spojrzenie na etiopatogenezę. Przegląd Gastroenterologiczny 2011; 6 (1): 17–22.
Baczuk L. Zespół jelita drażliwego w praktyce chirurgicznej. MWM Gastroenterologia 2006; 3.
Halvorson H.A., Schlett C.D., Riddle M.S. Irritable bowel syndrome: a chronić sequelae of acute gastroenteritis. Am J Gastroenterol 2006; 101: 1894–9.
Czerwionka Szaflarska M., Romańczuk B. Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży. Pediatria Polska. Volume 85, Issue 1, January–February 2010, Pages 52–56.
Longstreth G.F., Thompson W.G., Chey W.D. et al. Functional bowel disorders. Gastroenterology 2006; 130: 1480–1.
Levine SJ. Podejmowanie decyzji w gastroenterologii. Wyd. 1. D.W. Publishing Co., Szczecin 1993. 6.
Neal KR, Barker L, Spiller RC. Prognosis in post-infective irritable bowel syndrome: a six year follow up study. Gut 2002; 51: 410-3. 7.
Dunlop SP, Jenkins D, Neal KR, Spiller RC. Relative importance of enterochromaffin cell hyperplasia, anxiety, and depression in postinfectious IBS. Gastroenterology 2003; 125: 1651-9.
Wasiluk D, Ostrowska L.: Diet treatment with patients with Irritable Bowel Syndrome. Nowa Medycyna 3/2010, s. 89-95.
Pawlak K., Rudzik R., Lewiński M., Majcher S.,Słuczanowska-Głąbowska S..: Dieta L-fodmap w leczeniu zespołu jelita drażliwego. Bromat. Chem. Toksykol – L, 2017, 2, str. 179 – 183.
Ford A.C., Moayyedi P., Lacy B.E. i wsp.: Task Force on the Management of Functional Bowel Disorders. American College of Gastroenterology monograph on the management of irritable bowel syndrome and chronic idiopathic constipation. Am. J. Gastroenterol., 2014; 109 (suppl 1): S2–S26.
Moayyedi P, Ford AC, Talley NJ, et al. The efficacy of probiotics in the treatment of irritable bowel syndrome: a systematic review. Gut 2010; 59: 325-32
Fuqiang Yuan, Huijuan Ni, Carl V. Asche, Minchul Kim, Walayat S., Ren J.: Efficacy of Bifidobacterium infantis 35624 in patients with irritable bowel syndrome: a meta-analysis. Current Medical Research and Opinion. Volume 33, 2017.
Niedzielin K.; Kordecki H. Birkenfeld B.: A controlled, double-blind, randomized study on the efficacy of Lactobacillus plantarum 299V in patients with irritable bowel syndrome. European Journal of Gastroenterology & Hepatology: October 2001 – Volume 13.
J. Kim M. Camilleri S. Mckinzie M. B. Lempke D. D. Burton G. M. Thomforde A. R. Zinsmeister.: A randomized controlled trial of a probiotic, VSL#3, on gut transit and symptoms in diarrhoea‐predominant irritable bowel syndrome. Alimentary pharmacology and Therapeutics. Volume17, Issue7 April 2003 Pages 895-904
Majeed M., Nagabhushanam K., Natarajan S., Sivakumar A., et al. :Bacillus coagulans MTCC 5856 supplementation in the management of diarrhea predominant Irritable Bowel Syndrome: a double blind randomized placebo controlled pilot clinical study. Nutrition Journal201615:21.
Bafutto M., Almeida J.R., Leite N.V., Costa M.B., et al.: Treatment of diarrhea-predominant irritable bowel syndrome with mesalazine and/or Saccharomyces boulardii, Arq Gastroenterol. 2013 Oct-Dec; 50(4): 304–9.
Horvath A., Dziechciarz P., Szajewska H.: Meta-analysis: Lactobacillus rhamnosus GG for abdominal pain-related functional gastrointestinal disorders in childhood. Aliment. Pharmacol. Ther., 2011; 33: 1302–1310.