Od momentu odkrycia penicyliny przez Aleksandra Flaminga w 1928 r. ludzkość zyskała wysoce skuteczne narzędzie walki z bakteriami chorobotwórczymi wywołującymi choroby zakaźne. Nie ulega wątpliwości, iż był to krok przełomowy, prowadzący do istotnego spadku śmiertelności z powodu zakażeń i w konsekwencji wydłużenia długości życia. Niestety już kilkadziesiąt lat od wprowadzenia antybiotyków do powszechnego wykorzystania w medycynie stało się jasne, iż terapia ta generować może także wiele działań niepożądanych m.in. zaburzyć homeostazę mikrobioty jelitowej.
Spis treści
Jak chronić swoją mikroflorę jelitową w trakcie antybiotykoterapii?
Jesteśmy coraz bardziej świadomi tego jak ważna dla zdrowia i dobrego samopoczucia jest nasza mikroflora jelitowa. Rośnie też świadomość, że do głównych czynników zaburzających ten delikatny ekosystem należą antybiotyki, które niestety w dzisiejszych czasach są dość często nadużywane. Z drugiej strony często popadamy w inną przesadę i mimo infekcji bakteryjnej – które są szczególnie częstym problemem w nadchodzącym okresie jesienno – zimowym – nie chcemy sięgnąć po leczenie, aby nie uszkadzać swojej mikroflory. To również nie jest prawidłowe podejście, gdyż nieleczone infekcje bakteryjne mogą powodować szereg groźnych dla zdrowia, a nawet życia konsekwencji.
Co więc zrobić, gdy musimy zażyć antybiotyk, a jednocześnie chcemy jak najlepiej osłaniać ekosystem jelitowy? Jest kilka „żelaznych reguł”, które osłonią naszą mikroflorę z tracie leczenia.
Antybiotyki – najczęściej popełniane błędy
Kiedy sięgać po antybiotyk?
Po pierwsze – mikroflora jelitowa zawsze ulega zaburzeniom w trakcie antybiotykoterapii i choćbyśmy suplementowali najlepsze probiotyki musimy mieć tego świadomość. Z tego względu po antybiotyki należy sięgać rozważnie, nie leczyć się na własną rękę, a leki stosować zawsze z przepisu lekarza. Pamiętajmy bowiem, że antybiotyk to nie lek na ”katar”. Większość infekcji górnych dróg oddechowych wywoływanych jest przez wirusy, na które antybiotyki po prostu nie działają – i w tym przypadku opisywana farmakoterapia nie ma sensu.
Czas leczenia
Kolejną złotą zasadą każdej antybiotykoterapii jest przestrzeganie zaleconego czasu leczenia. Często po kilku dniach zażywania leku czujemy się już na tyle dobrze, że po prostu stwierdzamy iż kolejna dawka leku jest zbędna – a to piramidalny błąd! Po pierwsze, nie do końca przeleczona infekcja może nawrócić! Po drugie – zbyt krótki czas leczenia może prowadzić do rozwoju wieloopornych na antybiotyki szczepów bakterii, które są już istotnym zagrożeniem dla naszego zdrowia! Są to tzw. alert – patogeny, stanowiące rosnący problem, nie tylko w środowisku szpitalnym. Mając więc na uwadze skuteczność leczenia, ale przede wszystkim własne zdrowie w perspektywie długofalowej – przestrzegajmy zaleceń lekarza.
Dobór odpowiedniego antybiotyku
Kolejną kwestią jest sposób doboru antybiotyków. Z pewnością najmniej obciążające dla naszej mikroflory będzie dopasowania antybiotyków w sposób celowany, ukierunkowany na wrażliwość bakterii, będącej przyczyną infekcji. W tym celu wykonuje się tzw. antybiogram, czyli badanie który antybiotyk skutecznie zwalczy analizowaną bakterię. Na jego podstawie lekarz może dopasować lek o możliwie wąskim zakresie działania, nie powodujący tak silnych zaburzeń mikroflory jelitowej jak antybiotyki o szerokim spektrum.
Niestety wykonywanie antybiogramu nie jest praktyką powszechną i często pacjent otrzymuje antybiotyk działający na szerokie spektrum drobnoustrojów, powodujący także silne zaburzenie w obrębie mikrobioty.
Należy ponadto pamiętać, iż dysbioza jelitowa rozwija się nie tylko w następstwie antybiotyków stosowanych doustnie, ale również tych podawanych dożylnie.
I kwestia podstawowa – w trakcie każdej antybiotykoterapii, bez względu na sposób jego podawania i zakres działania, musimy stosować osłonowy probiotyk!
Dlaczego należy stosować probiotyk w trakcie stosowania antybiotyku?
Przede wszystkim musimy mieć na uwadze fakt, iż inaczej powinna przebiegać suplementacja probiotykiem w trakcie, a inaczej po zakończeniu leczenia antybiotykiem. W trakcie antybiotykoterapii głównym powodem dla którego stosujemy probiotyk jest niedopuszczenie do namnożenia w jelicie groźnej dla naszego zdrowia, a nawet życia bakterii Clostridium difficile. Drobnoustrój ten jest bakterią beztlenową, szeroko oporną na stosowane antybiotyki. W obecności opisywanych leków przechodzi w postać przetrwalnikową. Tymczasem antybiotyk eliminuje większość prozdrowotnych bakterii tworzących trzon mikrobioty, między innymi Lactobacillus spp. czy Bifidobacterium spp. Dochodzi więc do stanu dysbiozy jelitowej, czyli sytuacji w której zmniejsza się liczebność niezbędnych dla zdrowia drobnoustrojów korzystnych dla zdrowia. Sytuacja ta sprzyja z kolei namnażaniu bakterii chorobotwórczych i potencjalnie patogennych, znacznie bardziej opornych na stosowane leczenie. W grupie tej znajduje się wspomniana już uprzednio bakteria C.difficile, będąca przyczyną rozwoju rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego – stosunkowo częstego powikłania po antybiotykoterapii. Wytwarzając toksyny A i B, silnie uszkadza nabłonek jelita grubego, co w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do perforacji jelita i stanu zagrożenia życia.
Główny cel probiotyku
Z tego względu głównym celem osłonowego stosowania probiotyków w trakcie antybiotykoterapii powinno być zmniejszenie ryzyka rozwoju Clostridium difficile. Do niepokojących sygnałów, mogących wskazywać na zakażenie C.difficile należy biegunka pojawiająca się w trakcie bądź krótko po zakończeniu antybiotykoterapii.
Oczywiście, nie zawsze wskazuje ona na groźne dla zdrowia zakażenie Clostridium! Łagodna biegunka bądź po prostu zwiększenie częstotliwości i zmiana konsystencji wypróżnień w trakcie leczenia wskazuje najczęściej na łagodne zaburzenie stosunków bakteryjnych w jelicie.
Jednakże gdy biegunka nasila się – bądź przeciwnie – ustaje, ponadto pojawiają się silne bóle brzucha oraz masywne wzdęcia, należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza!
Stosowanie probiotyków w trakcie leczenia antybiotykiem jest najlepszym sposobem zapobiegania rozwojowi rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego. Innymi słowy – antybiotyk zawsze stosuj razem z probiotykiem!
I tu pojawia się najwięcej wątpliwości – jak stosować probiotyk? Jak długi okres czasu powinna trwać probiotykoterapia? Czy wystarczy suplementować probiotyk tylko przez okres leczenia antybiotykiem czy też powinniście ten okres wydłużyć, aby kompleksowo odbudować zaburzony mikrobiom?
O tym jak powinien wyglądać prawidłowy schemat probiotykoterapii u pacjenta leczonego antybiotykiem w kolejnej części niniejszego wpisu.
