Nieswoiste choroby zapalne jelit (ang. inflammatory bowel disease – IBD) to zmiany organiczne przewodu pokarmowego zaliczające się do chorób autoimmunologicznych. W ramach IBD najczęściej diagnozowane są dwie manifestacje choroby: choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
Patogeneza choroby nadal nie została ostatecznie ustalona, choć wiadomo już, że ma ona najprawdopodobniej podłoże wieloczynnikowe. W rozwój choroby zaangażowane są czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Oznacza to, iż u pacjenta podatnego genetycznie dochodzi do rozwoju nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego GALT (zlokalizowanego w przewodzie pokarmowym) na działanie czynników środowiskowych, lecz także własnej mikroflory pacjenta. Rola czynników mikrobiologicznych jest szeroko dyskutowana jako potencjalny czynnik przyczynowy i/lub biorący udział w podtrzymaniu procesu chorobowego. Uważa się, iż u chorych na IBD genetycznie zdeterminowana wrażliwość układu immunologicznego prowadzi do patologicznej odpowiedzi na bakterie będące częścią mikrobioty autochtonicznej (własnej). Tymczasem owe bakterie są czynnikiem wręcz niezbędnym dla utrzymania homeostazy (równowagi) organizmu.
Prowadzone przez mikrobiotę procesy metaboliczne wpływają nie tylko na komórki przewodu pokarmowego, ale na pracę niemal wszystkich narządów i komórek. Bakterie jelitowe wpływają bowiem na prawidłową aktywację oraz późniejszą regulację pracy układu immunologicznego, biorą udział w syntezie witamin (szczególnie z grupy B i K), wytwarzają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe i szereg innych substancji działających protekcyjnie względem komórek nabłonka przewodu pokarmowego. Ponadto mikroorganizmy jelitowe dostarczają puli enzymów bakteryjnych wspomagających procesy trawienne. Prawidłowa mikrobiota jelitowa jest ponadto czynnikiem kluczowym zabezpieczającym przed kolonizacją jelita przez drobnoustroje chorobotwórcze i grzyby. Z tego względu mikrobiotę jelita i ewentualne korzystne modyfikacje jej składu (za pomocą probiotyków i prebiotyków) uważa się za wysoce istotny czynnik w hamowaniu rozwoju szeregu chorób. Tymczasem u pacjentów z IBD opisana mikrobiota jest najprawdopodobniej systematycznie zwalczana przez komórki układu immunologicznego, gdyż traktuje on opisane bakterie jako element potencjalnie szkodliwy dla naszego ustroju. Należy pamiętać, iż bakterie jelitowe są właściwie jedynym czynnikiem mikrobiologicznym, którego układ immunologiczny zdrowego człowieka nie zwalcza, wręcz przeciwnie – są one niezbędne dla prawidłowej aktywacji i pracy komórek immunokompetentnych. Niestety u pacjentów z IBD obserwuje się zaburzenie opisanego procesu tolerancji.
dr n. biol. med. Patrycja Szachta
Stopień doktora nauk biologicznych uzyskała w trakcie studiów doktoranckich w Klinice Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.
Autorka licznych publikacji medycznych w czasopismach polskich i zagranicznych oraz rozdziałów w monografiach naukowych. Dyrektor ds. naukowych w Centrum Medycznym Vitaimmun. Posiada wieloletnie praktyczne i teoretyczne doświadczenie z zakresu utajonych nadwrażliwości pokarmowych oraz zaburzeń mikroflory jelitowej.
Pełna publikacja dostępna poniżej:
