„Mam Clostridium!” Czy podwyższony poziom Clostridium spp. oznacza poważną chorobę?
Clostridium to bakterie Gram-dodatnie, beztlenowe, tworzące przetrwalniki. Pierwsza izolacja Clostridium spp. została opisana w XIX wieku przez Ludwika Pasteura. Zauważył on, że nowa bakteria może rosnąć w warunkach beztlenowych. Bakterie te są wszechobecne w środowisku, gdzie zasiedlają głównie glebę i osady wodne, ale także przewód pokarmowy ludzi i zwierząt. Clostridium spp. stanowią ogromną część całkowitej mikroflory jelitowej człowieka (nawet 10–40%).
Do rodzaju Clostridium należy około 180 gatunków! Pomimo faktu, że większość Clostridium to bakterie komensalne (niegroźne), niektóre z nich mogą powodować poważne zaburzenia zdrowotne u ludzi i zwierząt, takie jak zatrucie jadem kiełbasianym i martwicze zapalenie jelit. Do gatunków chorobotwórczych należą drobnoustroje wytwarzające bardzo niebezpieczne toksyny: Clostridium difficile, Clostridium botulinum, Clostridium perfringens, Clostridium tetani i Clostridium sordellii.
W ostatnich latach Clostridium difficile stał się jedną z najczęstszych na świecie przyczyn infekcji szpitalnych. Clostridium difficile produkuje trzy rodzaje toksyn (A, B, binarna C), które mają zdolność łączenia się z receptorami zlokalizowanymi na komórkach nabłonka jelitowego i wywoływania biegunki sekrecyjnej oraz ostrego stanu zapalnego. Charakterystyczna dla biegunki Clostridium difficile jest duża liczba wodnistych wypróżnień (nawet do trzydziestu na dobę). Niekiedy w kale może pojawić się śluz i krew. Ponadto pacjentom często doskwiera ból brzucha oraz gorączka. Poważniejsze objawy to: odwodnienie, obrzęki czy wstrząs. Najcięższe przypadki, z silnym przebiegiem i wstrząsem, faktycznie zagrażają życiu. Zazwyczaj jednak na biegunce, mijającej zresztą po około tygodniu, tak zwane „poantybiotykowe zapalenie jelit” się kończy. Co czwarty/piąty pacjent cierpi niestety na nawroty choroby. Nosiciele bakterii niejednokrotnie wymagają hospitalizacji, a w skrajnych przypadkach potrzebna jest operacja.
Kto jest podatny na zakażenie?
Czynnikiem ryzyka jest antybiotykoterapia, szczególnie o nasilonym natężeniu oraz dużym spektrum, może być podatny na zakażenie Clostridium difficile. Około 20% pacjentów zaraża się podczas pobytu w szpitalu, jednak tylko u co trzeciego chorego wystąpi z tego powodu biegunka. Reszta pozostaje bezobjawowymi nosicielami.
Kolejnym czynnikiem zakażenia może być: wiek pacjenta (im osoba starsza, tym bardziej narażona), a także inne choroby, zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością (immunosupresją) lub w trakcie chemioterapii. Szczególnie uważać muszą osoby przyjmujące leki z grupy inhibitorów pompy protonowej czy antagonistów receptora H2. Niestety, do zakażenia mogą przyczynić się także zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej. Grupą podwyższonego ryzyka są również posiadacze zgłębnika nosowo-żołądkowego.
Bakterie z rodzaju Clostridium są często opisywane jedynie jako zagrożenie biologiczne i wróg ludzkości. Wiele z nich ma jednak pozytywne właściwości i może być wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu, a także wspomagać różnego rodzaju terapie korzystne dla zdrowia ludzi i zwierząt.
mgr inż. biotechnologii Martyna Haremza
Grenda T, Grenda A, Domaradzki P, Krawczyk P, Kwiatek K. Probiotic Potential of Clostridium spp.-Advantages and Doubts. Curr Issues Mol Biol. 2022 Jul 7;44(7):3118-3130. doi: 10.3390/cimb44070215. PMID: 35877439; PMCID: PMC9315758.
Eckburg PB, Bik EM, Bernstein CN, Purdom E, Dethlefsen L, Sargent M, Gill SR, Nelson KE, Relman DA. Diversity of the human intestinal microbial flora. Science. 2005 Jun 10;308(5728):1635-8. doi: 10.1126/science.1110591. Epub 2005 Apr 14. PMID: 15831718; PMCID: PMC1395357.
Dürre P. (2014). Physiology and Sporulation in Clostridium. Microbiology spectrum, 2(4), . https://doi.org/10.1128/microbiolspec.TBS-0010-2012
Smits, W. K., Lyras, D., Lacy, D. B., Wilcox, M. H., & Kuijper, E. J. (2016). Clostridium difficile infection. Nature reviews Disease primers, 2(1), 1-20.