Współcześnie prowadzona diagnostyka mikroflory jelitowej stosuje kilka metod badawczych z których najpopularniejsze to tradycyjna hodowla jak i metody sekwencjonowania genów. Dzięki stosowaniu tych metod mamy stosunkowo dużą wiedzę nie tylko na temat składu ekosystemu jelitowego, ale także jego funkcji. Jednak zaobserwować można, iż nie zawsze liczba zgromadzonych informacji przekłada się na działania praktyczne, które mogą przynieść ulgę pacjentowi. Pomimo, iż korzystne efekty probiotykoterapii udokumentowane są wieloma badaniami klinicznymi, możliwości terapeutyczne stosowania probiotyków niekiedy są niewystarczające. I tu właśnie pojawia się termin transplantacji mikroflory jelitowej zwany także przeszczepem mikrobiota. Czym jest zabieg? Jak przebiega i czy probiotykoterapia może go zastąpić?
Spis treści
Transplantacja mikroflory jelitowej najnowszym odkryciem medycyny?
Nie do końca 🙂 Przeszczep naturalnej, jelitowej flory bakteryjnej za pośrednictwem kału praktykowany był już w starożytności, a pierwsze zapiski na ten temat pochodzą już nawet z IV wieku. Współczesna medycyna zwróciła jednak uwagę na potencjał tej procedury dopiero w drugiej połowie XX wieku, kiedy to po raz pierwszy wykorzystano ją w leczeniu rzekomobłoniastego zapalenia jelit. W Polsce pierwszego zabiegu dokonano w 2012 roku w szpitalu w Wejherowie. Zabieg wykonano u 83-letniej pacjentki hospitalizowanej z powodu ciężkiego obustronnego zapalenia płuc i migotania przedsionków, leczonej antybiotykiem, u której w drugim tygodniu pobytu wystąpiła uporczywa biegunka wywołana przez Clostridium difficile. Mimo standardowych schematów antybiotykoterapii, nie uzyskano poprawy klinicznej pacjentki. Po 6 tygodniach utrzymującej się biegunki, wykonano przeszczep mikroflory jelitowej uzyskując ustąpienie objawów biegunki w ciągu 7 dni od wykonania transferu. Dokonany z sukcesem zabieg dał wiele nadziei na przyszłość jak i wzbudził zainteresowanie lekarzy i entuzjastów mikroflory jelitowej.
Kiedy przeszczep mikobomu może przynieść efekty?
Transplantacja mikroflory jelitowej rekomendowana jest głównie w leczeniu opornych na antybiotykoterapię i nawracających zakażeń Clostridium difficile. Skuteczność metody w innych schorzeniach takich jak choroby nieswoiste zapalne jelit, zespół jelita nadwrażliwego, zaburzenia metaboliczne, depresje czy zaburzenia neurorozwojowe nie zostały jeszcze do końca oficjalnie potwierdzone lub znajdują się nadal w fazie badań eksperymentalnych.
Jak przebiega procedura transplantacji mikoflory jelitowej?
Sama procedura transplantacji mikroflory jelitowej polega na przeniesieniu kału zdrowego dawcy do przewodu pokarmowego biorcy. Od zdrowego dawcy, przebadanego według międzynarodowych wytycznych, pobierana jest próbka kału, z której w warunkach laboratoryjnych izolowana jest flora jelitowa. Choremu podaje się roztwór „zdrowych” bakterii zawieszonych w soli fizjologicznej, podczas kolonoskopii lub gastroskopii lub za pomocą sondy żołądkowej.
Nie można po prostu wytworzyć syntetycznej mikroflory jelitowej?
Sprawa nie jest taka prosta! Nie oszukujmy się… zabieg wymaga pobrania stolca od dawcy, izolacji flory jelitowej, a następnie przeniesienia go do biorcy. Niestety w dalszym ciągu cały zabieg budzi niemiłe skojarzenia, przez co nie każdy postrzega go jako zabieg medyczny – i to błąd! Na całe szczęście opisane podejście stopniowo zmienia się nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie, gdyż pamiętajmy, że priorytet to skuteczna pomoc pacjentowi a nie nasz osobisty stosunek do kupy J. Jednak, aby zminimalizować konieczność uzyskiwania flory jelitowej od dawców, prowadzone są (głównie w krajach zachodu) intensywne badania nad uzyskaniem „syntetycznej” flory jelitowej, które jednak na ten moment- JESZCZE- nie zostały zakończone rejestracją konkretnego leku. Cały czas czekamy na ten przełomowy moment 🙂
Czy transplantacja mikroflory jelitowej jest bezpieczna?
Tutaj niestety odpowiedź nie jest taka prosta. Zabieg transplantacji mikroflory jelitowej wykonywany jest stosunkowo rzadko i jak dotychczas, nie stwierdzono ciężkich działań niepożądanych. Trzeba jednak pamiętać, iż nie ma wystarczających danych na temat potencjalnego ryzyka pomiędzy zastosowaniem przeszczepu mikroflory jelitowej, a możliwością wystąpienia zakażeń, zmian zapalnych oraz nowotworów przewodu pokarmowego. Przede wszystkim mechanizm działania nie jest do końca poznany. Uznaje się, iż bakterie jelitowe od zdrowych osób zastępują lub też dominują bakterie u chorych. Jedne z analiz zasugerowały, iż transplantacja mikroflory jelitowej nie powoduje zasiedlenia i kolonizacji przewodu pokarmowego chorego nowymi bakteriami, ale działa jak swoisty bodziec wzmacniający dla mikroflory autochtonicznej (pierwotnej), zmuszając ją do większej aktywności. Teorie te jednak dotychczas nie zostały potwierdzone.
Transplantacja mikroflory jelitowej czy probiotykoterapia – co wybrać?
Należy zaznaczyć, iż głównym celem transplantacji mikroflory jelitowej jest wyeliminowanie z przewodu pokarmowego bakterii patogennych, które odpowiadają za różne dolegliwości, a nawet zagrażają życiu pacjenta. Właśnie z tego tytułu dużą skuteczność tej metody potwierdzono w leczeniu nawrotowych zakażeń Clostridium difficile.
W przypadku zaburzeń metabolicznych, zespołu jelita nadwrażliwego czy innych dolegliwości, w których pośrednio i bezpośrednio może brać udział mikroflora jelitowa, znaczącą alternatywę dla transplantacji mikroflory jelitowej stanowi odpowiednio dobrana, celowana probiotykoterapia. Od lat znane, przebadane klinicznie probiotyki to postępowanie skuteczne w odbudowie ekosystemu jelitowego, a co chyba najważniejsze posiadające nieporównywalnie lepszy od transplantacji mikroflory jelitowej profil bezpieczeństwa. Nie zapominajmy też o możliwości kontroli przebiegu suplementacji probiotycznej !
LITERATURA
- Michalska M., Bienias R., Wojciechowska Z.. Transplant of intestinal microbiome as the method for treating recurrent infections of difficile clostridium. DOI: 10.19251/pwod/2017.2(6) http://dx.medra.org/10.19251/pwod/2017.2(6)
- Małopolska M., Fol M. Przeszczep jelitowej flory bakteryjnej w leczeniu choroby związanej z Clostridium difficile. MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2015, 67: 207 – 219.
- Smits L.P., Bouter K.E., de Vos W.M. i wsp. Therapeutic potential of fecal microbiota transplantation. Gastroenterology 2013; 145: 946–953.
- Bartnicka A., Szachta P., Gałęcka M.. Faecal microbiota transplant – prospects and safety. Pom J Life Sci 2015, 61, 3, 282–286.
- Borody T.J., Paramsothy S., Agrawal G. i wsp. Fecal microbiota transplantation: indications, methods, evidence, and future directions. Curr Gastroenterol Rep. 2013; 15: 337.
- Kassam Z., Lee C.H., Yuan Y. i wsp. Fecal microbiota transplantation for Clostridium dif ficile infection: systematic review and meta-analysis. Am. J. Gastroenterol. 2013; 108: 500–508.
- Ostrowska L., Marlicz W., Łoniewski I. Transplantacja mikroflory jelitowej w leczeniu otyłości i zaburzeń metabolicznych — metoda nadal ryzykowna i niepotwierdzona wynikami badań klinicznych. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013, tom 4, nr 4, 161–169
