Bóle brzucha są częstym problemem, który dotyka dzieci w okresie niemowlęcym, a nierzadko już nawet noworodkowym. W praktyce fizjoterapeutycznej to profilaktyka zajmuje pierwsze miejsce w leczeniu wspomnianych dolegliwości. Jeżeli chodzi o niemowlęta, które trafiają do gabinetu fizjoterapeuty w późniejszym wieku, ważne jest aby włączona została terapia wspomagająca przetorowanie prawidłowych wzorców motorycznych, a także zrównoważenie napięcia mięśniowe w ciele. Właśnie takie postępowanie ma na celu zapewnienie prawidłowego rozwoju motorycznego.
Spis treści
Wnikliwy wywiad podstawą działania
Kluczowym punktem podczas wizyty w gabinecie fizjoterapeutycznym jest wnikliwy wywiad dotyczący przebiegu samej ciąży. Istotne jest ułożenia dziecka w łonie matki, przebieg porodu, jak i postępowania z dzieckiem po zakończeniu II fazy porodu. Takie działania mają na celu wykluczenie zaburzeń funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, które również manifestują się wzmożonym napięciem mięśniowym w okresie noworodkowym.
Kolejnym etapem planowania postępowania jest obserwacja spontanicznej aktywności dziecka. W tym celu należy zwrócić uwagę na:
– ilość oraz jakość ruchów
– lokalizację kompensacji motorycznych
– sposób stabilizacji
– wyraz twarzy (grymas, uśmiech, niepokój)
Końcowym etapem jest badania palpacyjne, które pozwala ocenić napięcie mięśniowe i struktury tkanek, również tych w obrębie brzucha.
Pamiętajmy, że niepokój w zachowaniu dziecka może pojawić się o różnej porze dnia czy nocy. Już prawidłowo zebrany wywiad, może pomóc w odnalezieniu źródła problemu i wdrożeniu odpowiedniego postępowanie.
Kiedy w takim razie udać się do fizjoterapeuty?
Podaje się, że przez pierwsze 7 dni po narodzinach noworodek prezentuje jakość ruchów, taką jak w życiu płodowym. W związku z powyższym, jeśli nie ma wskazań neurologicznych, pierwszą wizytę w gabinecie fizjoterapeutycznym zaleca się odbyć najwcześniej w drugim tygodniu życia. Napięcia struktur tkankowych mogą pojawić się po kilku dniach od zadziałania czynnika drażniącego, którym może być na przykład mleko matki, mleko modyfikowane lub powietrze, które może dostać się w wyniku nieprawidłowego pobierania pokarmu.
Czym są dysfunkcje trzewne u niemowląt?
Na podstawie odruchów wiscerosomatycznych w obrębie kręgosłupa, a przede wszystkim ich lokalizacji, można różnicować dysfunkcje trzewne u niemowląt. Kolki, dyschezje, refluks żołądkowo-przełykowy, nietolerancje pokarmowe, czy niedojrzałość jelit, bo to o nich mowa – są częstymi dolegliwościami jakie dotykają niemowlęta i niestety towarzyszą im często przez wiele miesięcy. Konsekwencją ich jest nadmierne odginanie i prężenie się dziecka, jak i przyjmowanie przez nie asymetrycznej postawy.
KOLKI
Etiologia kolek nie jest do końca znana. Podaje się, że w wyniku wzmożonej perystaltyki jelit dochodzi do zaburzeń funkcjonowania dehydrogenazy mleczanowej. Niestety jest to dolegliwość dotykające zdrowe dzieci. Definicja kolki jest bardzo prosta – ból brzucha, który trwa co najmniej 3 godziny dziennie, co najmniej przez 3 dni w tygodniu, co najmniej przez 3 miesiące. W Chinach na przykład, kolki określa się jako „100 dni płaczu”, który ciężko ukoić. Podaje się, że ataki kolkowe występują najczęściej w godzinach między 17 a 23.
W przypadku kolek wsparcie fizjoterapeuty polega na rozluźnieniu powłok brzusznych u noworodka, jak również nauce wykonywania technik masażu, w celu wyciszenia układu nerwowego. Należy pamiętać, że podczas ataku nie wykonujemy technik rozluźniających, a jedynie zapewniamy dziecku komfort i bezpieczeństwo, stosując się do zasad prawidłowej pielęgnacji.
DYSCHEZJE
Dyschezja, różni się od kolek tym, że niepokój dziecka, a także ból brzuszka zmniejsza się chwilę po oddaniu stolca.
Problem ten dotyczy dzieci, które wykazują brak równowagi pomiędzy pracą koncentryczną mięśni brzucha a rozluźnieniem mięśni zwieraczy, co sprawia, że noworodki i niemowlęta mają trudności z wypróżnianiem się. Zgodnie z literaturą mięsień prosty zaczyna „schodzić się” około 3 miesiąca życia, co powinno skutkować stopniowym ustępowaniem problemu.
Niemowlęta, których dotyczy problem dyschezji, często prezentują rozejście mięśnia prostego brzucha, a niekiedy przepuklinę pępkową. Wsparcie fizjoterapeutyczne polega na aktywizacji mięśni brzucha i poprawie równowagi gradientu ciśnieni w jamach ciała, co ma na celu ułatwienie pasażu jelitowego.
REFLUKS (GERD – Gastroesophageal Reflux Desease)
Podobnie jak u dorosłych, również u niemowląt dochodzi do zarzucania kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku. U 85% niemowląt problem pojawia się już w pierwszym tygodniu życia. Noworodki doświadczają wówczas bólu w klatce piersiowej, towarzyszy im przewlekły kaszel, często również świszczący oddech. W wyniku zakwaszenia w obrębie przełyku, dodatkowo zaobserwować możemy nadmierną saliwację. W momencie zarzucania treści pokarmowej, na twarzy dziecka zauważalny jest grymas, czemu bardzo często towarzyszy płacz.
Z punktu widzenia fizjoterapeuty, w obrębie ciała dziecka dostrzec możemy nadmierne napięcie w obszarze środkowego odcinka kręgosłupa piersiowego, co natomiast objawia się nadmiernym wyprostem i brakiem aktywnego podporu na przedramionach.
Problemom w obrębie jamy brzusznej (wyjątek stanowią dyschezje) często towarzyszy brak tolerancji leżenia na brzuchu, co dodatkowo drażni powłoki brzuszne.
Co w takim razie z mikroflorą jelitową dziecka?
Bez względu na źródło dolegliwości bólowych jakich doświadcza niemowlę, problemy o których wspomniano powyżej, stanowią czynnik stresogenny dla neuronów, które są kompatybilne z mikrokosmkami jelitowymi. W momencie, gdy neuron nieprawidłowo funkcjonuje, ma to bezpośredni wpływ na mikroflorę jelitową, która w takich warunkach nadmiernie się namnaża. To z kolei przekłada się na rozwój jelita nadwrażliwego (IBS).
Z powyższego wynika, że obok tradycyjnych metod leczenia (działanie zmniejszające dolegliwości bólowe), należy wdrożyć profilaktyczne działania fizjoterapeutyczne. Celem tych działań jest obniżenia poziomu stresogennego działania na tkanki, a także zadbanie o prawidłowy mikrobiom. Kompleksowe podejście do problemów z brzuszkiem niemowląt, pozwala zapewnić prawidłowy rozwój motoryczny niemowląt.
Autorem tekstu jest mgr Paulina Kubowicz
IRIS Fizjoterapia Pediatryczna. Ul. Żurawinowa 10, Palędzie
Bibliografia:
- fIZJOTERAPEUTA 4/2020 „Zespół nieszczelnego jelita a osteopatia”
- „Motor Skills Acquistion in the First Year: An Illustrated Guie to Normal Development” Lois Bly 1995
- Wpływ jelitowej flory bakteryjnej na ośrodkowy układ nerwowy i jej potencjalne znaczenie w leczeniu zaburzeń psychicznych Leszek Rudzki1, Agata Szulc1
- Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2013, 2, 69–77
- Pediatr Med Rodz 2016, 12 (4), p. 413–418, Kolki niemowlęce. Aleksandra Rurarz, Karol Ratajczak, Wojciech Feleszko
- https://poland.nestlenutrition-institute.org/sites/default/files/documents-library/publications/secured/ba483827f3eb9aad11b409ca8ad1a799.pdf
