Nadmierne wypadanie włosów jest jednym z częstszych problemów który raportują nam pacjenci. Wydawać by się mogło, iż połączenie kwestii przewodu pokarmowego z problemem utraty włosów czy pogorszeniem stanu skóry jest nieco…dziwne, ale cóż – nie do końca! Otóż przewód pokarmowy to bardzo wydajna „fabryka”, w której każdego dnia odbywają się procesy trawienia i wchłaniania oraz wytwarzania szeregu substancji niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania całego naszego organizmu.
Dla większości z nas oczywistym jest powiązanie pomiędzy zdrową, zbilansowaną dietą a stanem skóry, włosów czy paznokci. Co jednak zrobić gdy każdego dnia staramy się kontrolować spożywane posiłki i dokładamy wszelkich wysiłków, aby nasz jadłospis był prawidłowy, a stan skóry czy włosów systematycznie się pogarsza? Niejednokrotnie nie pomagają tu nawet suplementy, którymi próbujemy się ratować, aby choć trochę ograniczyć skórne i „włosowe” problemy.
Spis treści
I tu „kłania się” przewód pokarmowy
Problemem może być wówczas nieprawidłowa kondycja przewodu pokarmowego – i to musimy wziąć pod uwagę. W tej sytuacji nawet najzdrowszy system żywienia nie będzie rozwiązaniem, jeśli – najprościej mówiąc – znacznej części cennych minerałów i składników odżywczych nie wykorzystujemy i po prostu tracimy. Coraz więcej mówi się o zespole przesiąkliwego jelita, czyli zaburzonej funkcji bariery jelitowej. W sytuacji gdy dojdzie do jej uszkodzenia możemy – oprócz wielu innych objawów – mieć problem z właściwym przyswajaniem składników odżywczych. Cierpi na tym właściwie cały organizm, w tym włosy, które są bardzo wrażliwe na niedobory niezbędnych składników. Istotnym jest zwrócenie uwagi na przyczynę problemu, a nie jedynie łagodzenie objawów, na przykład za pomocą suplementacji czy cudownych diet.
O co zadbać przy niedoborach żywieniowych?
Jeśli występują u nas objawy niedoborów żywieniowych, a jednocześnie pojawiają się objawy dysfunkcji przewodu pokarmowego (tu można wymienić cały wachlarz dolegliwości, począwszy od typowych biegunek, zaparć, wzdęć, bólów brzucha czy refluksu po skutki długofalowe takie jak chociażby zespół chronicznego zmęczenia), warto zająć się przede wszystkim regeneracją przewodu pokarmowego. Zdrowe, prawidłowo funkcjonujące jelita i nieuszkodzony nabłonek jelitowy są gwarantem tego, że ze zbilansowanej diety otrzymamy cały wachlarz niezbędnych substancji odżywczych, a organizm będzie właściwie odżywiony.
Wielofunkcyjna mikrobiota
To nie wszystkie aspekty wpływu naszych trzewi na stan włosów czy skóry. Jelita zamieszkuje znana nam doskonale społeczność bakteryjna, zwana mikroflorą jelitową, bądź bardziej prawidłowo- mikrobiota. Nasze dzielne bakterie – o ile oczywiście są w dobrej kondycji – każdego dnia wytwarzają witaminy z grupy B czy też witaminę K. Biorą też udział w detoksykacji potencjalnie szkodliwych substancji, które wraz z pokarmem czy spożywanymi płynami, lekami trafiają do naszego przewodu pokarmowego, przez co ich potencjalnie negatywny wpływ na nasz organizm zostaje znacznie zredukowany.
Skupisko komórek odpornościowych
I kolejna niezwykle istotna kwestia tłumacząca połączenie pomiędzy stanem włosów a przewodem pokarmowym. W jelitach znajduje się największe w naszym organizmie skupisko komórek odpornościowych, czyli układ immunologiczny GALT. Musi być on prawidłowo zaktywowany i regulowany, aby podejmowane przez niego „ataki” były prawidłowe.
O co tutaj chodzi?
Wielokrotnie podkreślamy, iż prawidłowe działanie układu odpornościowego polega na sprawnej walce z czynnikami, które są dla naszego organizmu szkodliwe i mogą doprowadzić do rozwoju choroby – tu z pewnością należy wymienić mikroorganizmy czy toksyny. Niejednokrotnie – w ostatnich czasach niestety zjawisko to obserwowane jest coraz częściej – obserwuje się dysfunkcje immunologiczne, prowadzące do ataku albo na czynniki całkowicie nieszkodliwe (np. spożywane pokarmy) lub na komórki naszego własnego organizmu, które zostały mylnie utożsamione z „wrogiem”. Mowa o alergiach lub chorobach autoimmunizacyjnych. Do tych ostatnich należy łysienie plackowate, które w aspekcie powiązania z przewodem pokarmowym omówimy w niniejszym wpisie nieco szerzej.
Łysienie plackowate – atak układu immunologicznego
Wyobraźmy sobie sytuację, gdy nasz układ immunologiczny GALT zaczyna działać nieprawidłowo, czego efektem mogą być stany zapalne. W ten właśnie sposób – rozwijając stan zapalny – nasza odporność stara się bowiem zwalczyć czynniki potencjalnie szkodliwe. Problem pojawia się wówczas, gdy stan zapalny zaczyna mieć charakter przewlekły, wpływając nie tylko na pogorszenie kondycji przewodu pokarmowego ale i pozostałych komórek organizmu. Przyczyn tego stanu może być wiele – zaburzenia czynnościowe i organiczne przewodu pokarmowego, infekcje bakteryjne czy wirusowe, przebyte choroby ale także – zaburzenie układu mikroflory jelitowej, czyli stan dysbiozy. Bakterie jelitowe pełnią rolę trenerów naszych struktur odpornościowych GALT toteż siłą rzeczy zaburzenie stosunków bakteryjnych w jelicie (szczególnie zmniejszenie liczebności bakterii prozdrowotnych i immunostymulujących, często obserwowane w następstwie antybiotykoterapii) musi wpływać negatywnie na reakcje podejmowane przez struktury immunologiczne.
Oś jelito-skóra
Dlatego też coraz więcej mówi się nie tylko osi mózg – jelito, ale także osi jelito – skóra. W skład której możemy zaliczyć także wytwory owej skóry, jakim są właśnie włosyJ. Nie od dziś wiadomo, że skóra ma swój własny mikrobiom, którego skład w znacznym stopniu wpływa na kondycję zarówno skóry jak i jej wytworów. W myśl teorii istnienie osi jelito – skóra coraz intensywniej eksploruje się powiązanie pomiędzy mikrobiomem jelitowym, mikrobiomem skórnym i skórą. Związek ten może mieć wpływ chociażby na procesy keratynizacji i modulację skórnej odpowiedzi immunologicznej. W konsekwencji – na aktywację bądź modyfikację przebiegu szeregu chorób skóry. A jeśli taki związek istnieje – można go również potencjalnie wykorzystać we wspomaganiu leczenia różnego typu problemów dermatologicznych.
Dysbioza jelitowa – zakłócona homeostaza
W sytuacji rozwoju dysbiozy jelitowej i wspomnianego uprzednio uszkodzenia ciągłości bariery jelitowej zarówno fragmenty ścian komórkowych bakterii jak i wytwarzane przez bakterie potencjalnie chorobotwórcze metabolity, mogą przenikać ze światła jelita do układu krwionośnego, gromadzić się w obrębie skóry i zakłócać jej homeostazę. DNA bakterii jelitowych zostało wyizolowane z surowicy chociażby pacjentów z łuszczycą – a więc coś jest na rzeczy… Idąc dalej – krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA, propinioan, maslan, octan) produkowane w stanie homeostazy przez mikroby jelitowe odgrywają istotną rolę w ustaleniu mikrobiologicznego profilu skóry, co nie pozostaje bez wpływu na zachowanie jej naturalnych mechanizmów ochronnych. Dostępność przytoczonych metabolitów wpływa na liczebność w mikrobiomie skóry określonych bakterii, na przykład Propionibacterium, zdolnego do produkcji kwasu propionowego oraz octanu. Kwas propionowy wykazuje z kolei silne działanie przeciwdrobnoustrojowe względem Staphylococcus aureus opornych na metycylinę (MRSA). Siłą rzeczy obecność tej ostatniej bakterii na ludzkiej skórze nie jest pożądana, więc mechanizmy hamujące jej wzrost są istotną kwestią dla zachowania homeostazy nabłonka.
Co robić jak wypadają włosy?
Z tego względu jedną z istotnych kwestii w problemach dermatologicznych czy problemach z wypadaniem włosów coraz częściej podejmuje się próby modyfikacji mikrobiomu jelitowego, w celu regulacji osi jelito – skóra. Przytoczyć można choćby doświadczenia Levkovicha i wsp. na myszach. U zwierząt suplementowanych szczepem bakterii Lactobacillus reuterii obserwowano zwiększenie grubości skóry, nasiloną folikulogenezę, poprawę produkcji łoju, a w konsekwencji grubsze i jaśniejsze futro. W końcu zdrowa skóra to istotny element pięknego owłosienia.
Od wielu lat prowadzone są także analizy oceniające wpływu suplementacji probiotycznej na stan skóry pacjentów z atopowym zapaleniem skóry, trądzikiem czy innymi problemami dermatologicznymi z nierzadko dobrymi rezultatami.
Probiotyki mogą sprzyjać wzrostowi włosów?
Idąc dalej do kwestii „włosowych” problemów – bo i tu jest nadzieja. Otóż naukowcy, bazując na badaniach wykazujących korzystny wpływ stosowania probiotyków na poprawę profilu lipidowego w surowicy krwi postanowili pójść o krok dalej. Oceniano czy opisywana suplementacja przyczyni się do poprawy przepływu krwi do skóry głowy u pacjentów z problemem łysienia. I…efekty są obiecujące. Dong Wook Park wraz z zespołem wykazali, że suplementacja probiotyczna może sprzyjać wzrostowi włosów i zahamować proces ich wypadania. Zaobserwowano poprawę liczby i grubości włosów, co badacze przypisują zainicjowaniu fazy anagenu w mieszkach włosowych w odpowiedzi na suplementację probiotyczną.
Powiązanie pomiędzy stanem jelit, mikrobiomu jelitowego a stanem skóry i włosów z pewnością istnieje, a dobra wiadomość jest taka że badania oceniające ową zależność podejmowane są coraz częściej. W naszej praktyce niejednokrotnie obserwujemy, że wdrożenie odpowiedniej diety oraz wspomagająca suplementacja probiotyczna skutkuje obserwacjami pacjentów o poprawie stanu skóry, włosów czy paznokci – jako „efektu ubocznego” wdrożonych działań.
W kolejnej części wpisu rozwiniemy temat połączenia pomiędzy jelitem a włosami biorąc na tapetę coraz częściej występujący problem jakim jest łysienie plackowate.
Bibligorafia:
O’Neill C. A., Monteleone G., McLaughlin J. T., Paus R. (2016). The gut-skin axis in health and disease: a paradigm with therapeutic implications.Bioessays 38 1167–1176.
O’Neill C. A., Monteleone G., McLaughlin J. T., Paus R. (2016). The gut-skin axis in health and disease: a paradigm with therapeutic implications.Bioessays 38 1167–1176.
Shu M, Wang Y, Yu J, Kuo S, Coda A, Jiang Y, Gallo RL, Huang CM.: Fermentation of Propionibacterium acnes, a commensal bacterium in the human skin microbiome, as skin probiotics against methicillin-resistant Staphylococcus aureus. PLoS One. 2013; 8(2):e55380.
Samuelson DR, Welsh DA, Shellito JE.: Regulation of lung immunity and host defense by the intestinal microbiota. Front Microbiol. 2015; 6():1085.
Schwarz A, Bruhs A, Schwarz T.: The Short-Chain Fatty Acid Sodium Butyrate Functions as a Regulator of the Skin Immune System. J Invest Dermatol. 2017 Apr; 137(4):855-864.
Iman Salem,1 Amy Ramser,2 Nancy Isham,1 and Mahmoud A. Ghannoum: The Gut Microbiome as a Major Regulator of the Gut-Skin Axis. Front Microbiol. 2018; 9: 1459.
Levkovich T., Poutahidis T., Smillie C., Varian B. J., Ibrahim Y. M., Lakritz J. R., et al. (2013). Probiotic bacteria induce a ‘glow of health’.PLoS One 8:e53867. 10.1371/journal.pone.0053867
Dong Wook Park# 1 , Hyo Serk Lee # 2 , Myeong Seung Shim 3 , Kyu Jin Yum 3 ,Ju Tae Seo 4 .: Do Kimchi and Cheonggukjang Probiotics as a Functional Food Improve Androgenetic Alopecia? A Clinical Pilot Study. World J Mens Health 2020 Jan;38(1):95-102.
