Zmęczenie jest stanem organizmu, który rozwija się podczas wykonywania pracy fizycznej lub umysłowej. Charakteryzuje się zmniejszeniem zdolności do pracy, osłabieniem chęci do jej kontynuowania, a także nasileniem odczucia ciężkości wysiłku. Jednego możemy być pewni – nie jest to stan, w którym lubimy się znajdować. Sprawdź i dowiedz się, co to jest zespół chronicznego zmęczenia – jakie są jego objawy, przyczyny i sposoby leczenia!
Sprawdź również: SIBO – zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego
Spis treści
Czym zatem jest zespół chronicznego zmęczenia?
Zespół chronicznego, a inaczej przewlekłego zmęczenia, jest definiowany jako intensywne, wyniszczające zmęczenie, które trwa ponad sześć miesięcy i jest związane z co najmniej czterema z następujących objawów fizycznych.
Zmęczenie to może być na tyle silne, żeby zmuszać organizm do redukcji codziennych czynności nawet do 50% (!) i nie ustępuje po wprowadzeniu odpoczynku. Na skutek takiej sytuacji może niestety dojść do znacznego obniżenia statusu zawodowego, osobistego, społecznego oraz edukacyjnego. Zespół chronicznego zmęczenia jest dotychczas słabo rozpoznaną jednostką chorobową, natomiast pacjenci borykają się z nią coraz częściej. Najbardziej dotkniętą grupą są osoby pracujące około trzydziestego roku życia. Co ciekawe, z chronicznym zmęczeniem częściej borykają się kobiety.
Jakie są przyczyny chronicznego zmęczenia?
Do tej pory wymieniono już około 80 różnych czynników, mogących odpowiadać za przyczynę występowania zespołu chronicznego zmęczenia. Pamiętajcie – etiologia zespołu chronicznego zmęczenia nadal pozostaje słabo poznana i nie jest jednoznacznie określona. Łatwo wywnioskować, że w tej sytuacji warto zaopiekować się naszym organizmem holistycznie, ponieważ mnogość czynników wywołujących wymusza na nas działanie przemyślane i wielokierunkowe.
U wielu pacjentów stwierdza się nieprawidłowości endokrynologiczne i immunologiczne, a także dysfunkcję nadnerczy. Co ciekawe, chorzy w wywiadzie podają często przebytą infekcję grypopodobną jako bezpośrednią przyczynę, która poprzedza wystąpienie objawów.
Dlatego też za najbardziej prawdopodobny czynnik wywołujący zespół przewlekłego zmęczenia uważa się infekcję wirusową. Pierwotnie wirusem podejrzewanym o wywoływanie objawów był wirus Epsteina-Barr (EBV). W późniejszych czasach jako czynnik etiologiczny wskazywano również infekcje wywołane innymi wirusami, w tym, wirusem odry czy różyczki. Zespół chronicznego zmęczenia wiązano także z infekcjami bakteryjnymi, przyczynami immunologicznymi, neurologicznymi, a także czynnikami psychospołecznymi, jak stres.
Zespół chronicznego zmęczenia – objawy
Przypadłość dotyka najczęściej osoby w wieku 20-40 lat, chociaż zdarza się oczywiście, że objawy występują również w dzieciństwie, okresie dojrzewania oraz u osób starszych. W zespole chronicznego zmęczenia wyróżniono kryteria diagnostyczne, dzielą się one na kryteria małe oraz duże. Kryteria duże obejmują:
– występowanie przez okres co najmniej 6 miesięcy stałego lub nawracającego uczucia zmęczenia, który nie występował wcześniej. Uczucie to nie ustępuje mimo odpoczynku i wpływa na aktywność zawodową, społeczną oraz indywidualną pacjenta,
– wykluczenie występowania innego schorzenia somatycznego lub psychicznego, które jest związane z uczuciem zmęczenia.
– występowanie minimum 4 z 8 objawów stanowiących tak zwane kryteria małe, do których zalicza się:
- Ból gardła
- Powiększone węzły chłonne szyjne lub pachowe
- Bóle mięśniowe
- Ogólne zmęczenie po wcześniej tolerowanym wysiłku fizycznym
- Bóle głowy
- Ból stawowy bez obrzęku oraz zaczerwienienia
- Nadmierna senność lub bezsenność
- Zaburzenia pamięci oraz koncentracji
Warto wspomnieć o tym, że zespół chronicznego zmęczenia początkowo zazwyczaj związany jest z infekcją górnych dróg oddechowych oraz objawami grypopodobnymi, takimi jak gorączka, kaszel, ból mięśni, zmęczenie. Mogą pojawić się także objawy ze strony przewodu pokarmowego, np. biegunka. Niestety – kiedy już ustąpią ostre objawy infekcji, pozostaje intensywne uczucie zmęczenie, które trwa miesiącami, a dodatkowo pojawiają się inne symptomy.
Zauważono, że pacjenci często zgłaszają objawy takie jak: brak apetytu, nudności, nadmierną potliwość, nietolerancje alkoholu, zawroty głowy, kaszel, bóle uszu, płytki oddech, uczucie suchości błon śluzowych, bóle brzucha. Jednak kluczowym objawem pozostaje zmęczenie, które nie ustępuje po odpoczynku, a co gorsza – pogarsza się pod wpływem stresu oraz bezpośrednio może wywoływać niesprawność fizyczną i umysłową.
Ewolucja kliniczna zazwyczaj charakteryzuje się regularnymi, a także sezonowymi nawrotami. Warto podkreślić, że zespół chronicznego zmęczenia jest poważną jednostką chorobową, a w skrajnych przypadkach pacjenci mogą potrzebować pomocy, aby wykonać najprostsze, codzienne czynności.
Jak wygląda diagnostyka zespołu przewlekłego zmęczenia?
Ze względu na brak znajomości konkretnej przyczyny zespołu chronicznego zmęczenia, diagnostyka jest niezwykle trudna. Na wstępie należy wykluczyć inne przyczyny zmęczenia, opierając się na szczegółowym wywiadzie zdrowotnym pacjenta. Te informacje są niezwykle ważne, aby wykluczyć istnienie chorób, dla których zmęczenie jest jednym z częściej zgłaszanych objawów. Należy także ocenić pacjenta pod kątem współistnienia depresji, bólu czy zaburzeń snu.
Wymagane są także szczegółowe badania układu mięśniowo-szkieletowego, neurologicznego, układu krążenia, oddechowego, układu endokrynologicznego, odpornościowego i pokarmowego w celu wykrycia różnych objawów, które mogą być powiązane z zespołem chronicznego zmęczenia.
Wykazano, że średni czas od początku objawów zgłaszanych przez pacjenta do rozpoznania zespołu chronicznego zmęczenia to mniej więcej 5 lat. Jest to niezwykle długi okres czasu, dodatkowo bardzo trudny dla pacjenta. Powinniśmy więc jak najszybciej zidentyfikować problem i rozpocząć pracę z naszym organizmem. Najlepsze rokowania wykazują młodsi pacjenci oraz ci, u których nie występują współistniejące choroby psychiczne.
Leczenie oraz dietoterapia w zespole chronicznego zmęczenia
Do czasów dzisiejszych nie opracowano standardów zespołu chronicznego zmęczenia. Przyczynami tego jest między innymi niewyjaśniona etiologia tej choroby. Wiemy jednak, że terapia powinna być złożona i wymaga połączenia różnych metod leczenia. Zazwyczaj można je rozważać w zakresie farmakologii, suplementacji, odżywiania, psychologii, a nawet rehabilitacji.
Naukowcy podejmowali próby opracowania schematu farmakoterapii. Stosowano wiele leków, np. acyklowir (terapia przeciwwirusowa), immunogloulinę G, terapie immunologiczne, leki przeciwdepresyjne, przeciwzapalne przeciwgrzybicze, a nawet antybiotyki. Stosowano także określone witaminy i minerały, testowano mieszaninę oleju z wiesiołka z olejem rybim oraz domięśniowe iniekcje siarczanu magnezowego, przy czym żadna terapia nie okazała się w pełni skuteczna. Być może wynika to z faktu, iż zespół chronicznego zmęczenia u różnych pacjentów jest powodowany zupełnie innymi czynnikami.
Ważnym aspektem jest oczywiście psychoterapia, polegająca na zaangażowaniu pacjentów w działalność w grupie osób chorych na zespół chronicznego zmęczenia. Psychoterapia wykazuje większe efekty w porównaniu z farmakoterapią, a jej podstawowymi zadaniami są: wyznaczanie celów przez pacjentów, informowanie pacjenta o przebiegu choroby, ćwiczenia relaksujące oraz zachęcanie pacjenta do podejmowania aktywności w różnych dziedzinach.
Kolejną (i skuteczną!) metodą leczenia zespołu chronicznego zmęczenia jest wprowadzenie odpowiedniej diety do życia pacjenta. Badania wykazały, iż jest ona pomocna w poprawie samopoczucia pacjentów. Dieta ta polega na spożywaniu pokarmu, który dostarcza nam ważnych mikroskładników takich jak: L-karnityna, koenzym Q10, L-glutation, witamin C, E, D, B, karotenoidów, wapnia, żelaza, magnezu, cynku, selenu oraz miedzi.
Jeżeli zależy Wam na prawidłowym odżywieniu swojego organizmu, nie możecie zapomnieć o najważniejszej rzeczy: nieprawidłowo funkcjonujący przewód pokarmowy na pewno będzie utrudniał nam to zadanie. Przykładem może być, chociażby uszkodzenie bariery jelitowej (zespół przesiąkliwego jelita).
Więcej na: Czy moje jelito cieknie?- czyli zonulina prawdę Ci powie.
W sytuacji, gdy dojdzie do jej uszkodzenia, oprócz wielu innych objawów, możemy mieć ogromny problem z właściwym przyswajaniem składników odżywczych oraz następczym rozwojem niepożądanych reakcji na pokarmy. Wpłynie to niestety negatywnie na funkcjonowanie każdej komórki naszego organizmu. Warto więc sprawdzić stan przesiąkliwości jelitowej wykonując badanie poziomu zonuliny.
Alergizujące (i wywołujące przewlekły stan zapalny) pokarmy zidentyfikujemy za pomocą badania FoodScreen. Wprowadzenie odpowiedniej diety eliminacyjno – rotacyjnej często pozwala pacjentom na znaczną poprawę formy psycho-fizycznej. Pamiętajcie, że bytujące w naszym jelicie mikroby są między innymi odpowiedzialne za syntezę potrzebnych witamin. Warto więc zadbać o swoją mikroflorę jelitową i zapewnić jej dogodne warunki do wytwarzania dla nas dobroczynnych substancji.
Przeczytaj: Mikroflora jelitowa – co to jest?
Badanie mikroflory jelitowej MikroFloraScanPlus umożliwia wprowadzenie celowanej suplementacji probiotycznej, dopasowanej indywidualnie dla każdego pacjenta. Nasz przewód pokarmowy na pewno podziękuje nam za tę pomoc oraz odwdzięczy się polepszeniem naszego stanu. Na samym końcu rozważmy także diagnostykę w kierunku SIBO/IMO – przerost bakterii w jelicie cienkim jest szczególnie niebezpieczny u pacjentów z zespołem chronicznego zmęczenia. Dlaczego? Bakterie powinny bytować w jelicie grubym i korzystać z niestrawionych przez nas resztek pokarmowych.
Jelito cienkie z kolei to miejsce trawienia i wchłaniania pokarmu, który ma za zadanie odżywić nasz organizm. Przerost bakterii w tym miejscu powoduje, że korzystają one z naszego pokarmu, a tym samym narażają nas na liczne niedobory (często jest to niedobór witaminy B12). Jeśli podejrzewacie u siebie SIBO lub IMO, koniecznie wykonajcie prosty test oddechowy SIBO. Pozwoli on na szybką i nieinwazyjną diagnostykę.
Bibliografia:
- Brkić S, Tomić S, Ruzić M, Marić D. Chronic fatigue syndrome. Srp Arh Celok Lek. 2011 Mar-Apr;139(3-4):256-61. doi: 10.2298/sarh1104256b. PMID: 21618868.
- Yancey JR, Thomas SM. Chronic fatigue syndrome: diagnosis and treatment. Am Fam Physician. 2012 Oct 15;86(8):741-6. PMID: 23062157.
- Anthony J. Cleare, Steven Reid, Trudie Chalder, Matthew Hotopf, Simon Wessely. Chronic fatigue syndrome. BMJ Clin Evid. 2015; 2015: 1101. PMID: 26415100.
- Avellaneda Fernández A., Pérez Martín A., Izquierdo Martínez M., Arruti Bustillo M., Barbado Hernández FJ., de la Cruz Labrado J., Díaz-Delgado Peñas R., Gutiérrez Rivas E., Cecilia Palacín Delgado C., Rivera Redondo J. and Ramón Giménez JR. Chronic fatigue syndrome: aetiology, diagnosis and treatment. BMC Psychiatry. 2009; 9(Suppl 1): S1. Published online 2009 Oct 23. doi: 10.1186/1471-244X-9-S1-S1. PMID: 19857242.
- Wiszniewska M., Jolanta Walusiak J., Wittczak T., Pałczyński C. CHRONIC FATIGUE SYNDROME: ITS IMPORTANCE IN OCCUPATIONAL MEDICINE. Medycyna Pracy, 2005;56(5):387—394.
- Kurowski M., Kuna P., Zespół przewlekłego zmęczenia. Alergia Astma Immunologia, 1997, 2(4), 223-228.
