Nadwaga stanowi coraz poważniejszy problem zdrowotny na całym świecie, jednak jego wpływ na nasze ciało jest znacznie bardziej złożony, niż mogłoby się wydawać. Coraz częściej pojawiają się pytania dotyczące możliwego związku między nadwagą a problemami z jelitami. Warto przyjrzeć się temu zagadnieniu bliżej, ponieważ zdrowie układu pokarmowego być może istotnie wpływa przez nadmierną masę ciała. Sprawdź możliwe powiązania między nadwagą a problemami jelitowymi. Dowiedz się również, jakie kroki możemy podjąć, aby utrzymać zdrową wagę i dobre funkcjonowanie naszego układu trawiennego.
Sprawdź również: Mikroflora jelitowa – co to jest?
Dowiedz się więcej: Otyłość – problem XXI wieku
Spis treści
Nadwaga – co to takiego?
Nadwaga i otyłość znacznego stopnia stanowią zagrożenie dla zdrowia i należy je uważać za jedną z chronicznych chorób niezakaźnych, do niedawna nazywanych chorobami cywilizacyjnymi. Ocenia się, że w Europie już co piąte dziecko ma problem w postaci nadmiernej nadmierną masę ciała.
Spośród 74 mln Europejczyków w wieku między 4 a 18 lat, 16-22% (11,8-16,3 mln) ma nadwagę lub otyłość, a wśród nich 4-6%, tj. 2,9-4,4 mln jest otyłych. Uważa się, że czynniki genetyczne są odpowiedzialne za występowanie nadwagi i otyłości tylko w 25-45%.
Dotychczas nie wykryto pojedynczego genu odpowiedzialnego za występowanie zwiększonej masy ciała. Jak wykazują badania, dziedziczenie tego schorzenia ma charakter wielogenowy.
Otyłość a nadwaga – czym się różnią?
Warto wspomnieć, że nadwaga jest pierwszym efektem nadmiernego odkładania się nadwyżki energii w postaci tłuszczu w organizmie. Jeżeli w odpowiednim momencie nie zostaną podjęte odpowiednie działania korygujące (w zakresie żywienia i aktywności fizycznej) nadwaga często prowadzi do otyłości.
Podstawowym wskaźnikiem służącym do oceny stopnia nadwagi i otyłości jest BMI (body mass index), czyli współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach.
BMI jest standardowym wskaźnikiem oceny masy ciała wykorzystywanym do oceny porównawczej grup społecznych, populacji, ponieważ dobrze koreluje z zawartością tkanki tłuszczowej w organizmie i jest raczej niezależny od wzrostu.
Nadwagę klasyfikuje się przy BMI>25, a otyłość przy BMI>30. Dodatkowo otyłość podzielono dodatkowo na klasy:
BMI>30 – otyłość I stopnia,
BMI>35 – otyłość II stopnia,
BMI>40 – otyłość III stopnia lub otyłość olbrzymia.
Dowiedz się więcej: Low FODMAP – jak to ugryźć?
Przyczyny nadwagi i otyłości
W populacji dzieci i dorosłych najczęściej (w ponad 90% przypadków) rozpoznaje problemy z nadmierną masą ciała, której nie towarzyszą inne objawy chorobowe. Oznacza to, że nadwaga lub otyłość powstaje wskutek zaburzenia równowagi między ilością energii dostarczonej wraz z pożywieniem, a wydatkowaną przez organizm.
Warto nadmienić, iż problemy z nadwagą i otyłością w okresie młodzieńczym często wynikają ze zwolnienia szybkości wzrastania, co zmniejsza zapotrzebowanie energetyczne. Apetyt dziecka jest w tym czasie dość znaczny, zatem wyraźne bywa gromadzenie zapasów tkanki tłuszczowej, która stanie się źródłem energii w okresie znacznych wydatków metabolicznych w fazie dojrzewania.
W obecnych czasach coraz częściej mamy do czynienia z nadwagą i otyłością wtórną. Jest to sytuacja, w której nadmierna masa ciała skorelowana jest z innymi zaburzeniami. Najczęściej są to schorzenia endokrynologiczne, układu nerwowego, wady genetyczne lub rozwija się na skutek przewlekłego leczenia.
Przeczytaj: Jakie są objawy pasożytów w jelitach?
Problemy z mikroflorą jelitową a nadwaga i otyłość
Obecnie wskazuje się na powiązanie pomiędzy mikroflorą jelitową a występowaniem wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak chorób układu krążenia, zespołu metabolicznego, cukrzycy typu 2, a także… otyłości.
Przełomowym badaniem w kontekście mikrobiomu, a problemów z nadmierną masą ciała było to przeprowadzone przez Turnbaugha i jego grupę badawczą. W tymże doświadczeniu dwóm grupom myszy germ-free (ze sterylnym przewodem pokarmowym pozbawionym bakterii), przeszczepiono bakterie odpowiednio z jelita otyłych myszy oraz z jelita myszy o prawidłowej masie ciała.
Co bardzo istotne, w dalszej części eksperymentu obie grupy zwierząt otrzymywały tę samą dietę. Obserwacje wykazały, że myszy GF z przeszczepioną florą od myszy z nadmiarem masy ciała także stały się otyłe. Tym samym badacze dowiedli, że istnieje związek pomiędzy florą jelitową a otyłością.
Jak wiadomo, mikroorganizmy bytujące w naszych jelitach są zdolne do rozkładania niestawialnych „resztek”, czyli polisacharydów. Dzięki temu procesowi są w stanie pozyskiwać z nich energię. Rozkładając błonnik do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, nasza mikroflora jelitowa dostarcza nam od 80 do nawet 200 kcal dodatkowo na dobę! Potwierdziły to wyniki badań przeprowadzonych na myszach, ale także na ludziach.
Dowiedz się więcej: Mikroflora jelitowa – co to jest?
Głównymi rodzajami bakterii beztlenowych żyjących w organizmie ludzkim i bezpośrednio związanym z otyłością są Bacteroidetes i Firmicutes. Dowiedziono, iż u osób z podwyższoną masą ciała występuje wyższa liczba bakterii należących do typu Firmicutes, natomiast u osób o prawidłowej masie ciała dominują szczepy Bacteroidetes.
Udało się także odnotować, że dwudziestoprocentowy wzrost liczby bakterii typu Firmicutes i odpowiedni spadek liczby Bacteroidetes odpowiadają zwiększonemu o 150 kcal poborowi energii z pożywieniem. Dodatkowa energia w postaci krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych powstających w wyniku czynności metabolicznej bakterii może więc przyczyniać się do występowania otyłości.
Dodatkowo flora bakteryjna osób otyłych jest częściej kolonizowana przez bakterie szczepu Escherichia coli, Staphylococcus aureus czy Faecalibacterium prausnitzii.
Sprawdź: Testy na nietolerancje pokarmowe – który wybrać?
Przeprowadzono także inne badania dotyczące tego zagadnienia. W jednym z nich podanie zwierzętom norfloksacyny i ampicyliny (antybiotyków), spowodowało zmiany w obrębie mikroflory jelitowej, a przy tym poprawę glikemii na czczo, tolerancji na glukozę oraz wrażliwości komórek na insulinę w porównaniu z grupą kontrolną, której nie podawano antybiotyku.
Sprawdź również: Transplantacja mikroflory jelitowej- czym jest, jak przebiega i czy probiotykoterapia może ją zastąpić?
Celowym wydaje się zatem badanie mikroflory jelitowej i jej odpowiednia modyfikacja za pośrednictwem celowanej suplementacji probiotycznej u osób, u których walka z nadmierną masą ciała jest oporna na stosowaną dietę i aktywność fizyczną.
Otyłość i nadwaga – jak wygląda leczenie?
Metody leczenia uzależnione są od stopnia otyłości oraz obecności chorób towarzyszących. Sposobem leczenia skrajnego problemu z masą ciała, czyli otyłości olbrzymiej jest operacja bariatryczna. Faktem jest, że tego typu operacje (w przewadze zabiegi pomostowania), stosowane u pacjentów z otyłością olbrzymią powodują zmiany ekosystemów bakteryjnych w organizmie gospodarza.
Prócz leczenia chirurgicznego wyróżnia się także: leczenie farmakologiczne, terapię behawioralną, zmianę stylu życia, zwiększenie aktywności fizycznej, jednakże główną metodą powinna być odpowiednia interwencja żywieniowa, obejmująca zmianę codziennych nawyków pacjenta.
Należy jednak brać pod uwagę fakt, że istnieje grupa osób, które wcale nadmiernie się nie objadają, posiadają zdrowe nawyki żywieniowe i u których aktywność fizyczna występuje na wysokim poziomie – a mimo to mają problemy z nadwagą czy otyłością. Należy wówczas zainteresować się czy przyczyną problemu nie jest zaburzona mikroflora jelitowa oraz przewlekły stan zapalny w organizmie, sprzyjający rozwojowi insulinooporności.
Suplementacja probiotyczna powinna być wdrożona w oparciu o badania naukowe. Dobrze przebadanym szczepem jest na przykład Lactobacillus gasseri SBT2055, który może powodować zmniejszenie masy ciała, wskaźnika BMI, obwodu talii oraz tkanki tłuszczowej podskórnej i trzewnej.
Wejdź na: Nietolerancja laktozy – objawy, diagnostyka i leczenie
Na niektóre procesy metaboliczne przebiegające w organizmie osób otyłych mogą korzystnie wpływać również prebiotyki. Warto stosować je wraz z probiotykami w formie preparatów synbiotycznych. Wynik jednego z badań z 2015 roku, które określało wpływ spożycia prebiotyków (w formie inuliny) na masę ciała kobiet, wykazał wzrost ilości bakterii gatunku Bifidobacterium longum, Bifidobacterium pseudocatenulatum i Bifidobacterium adolescentis w grupie stosującej inulinę, w porównaniu z grupą otrzymującą placebo.
Dowiedz się więcej: Hashimoto – dieta i suplementacja
Nadwaga a problem z jelitami – podsumowanie
Dotychczas uzyskane wyniki badań są bardzo obiecujące, skłaniają do dalszych analiz oraz wskazują mikroflorę jelitową jako potencjalny cel terapeutyczny w leczeniu otyłości i cukrzycy. W ostatnim czasie wzrosła liczba publikacji dotyczących korzystnego wpływu stosowania probiotyków na redukcję masy ciała.
Już w tym momencie możliwe jest modyfikowanie mikrobiomu, tak aby nasze bakterie jelitowe wspomagały nas w procesie tracenia nadprogramowych kilogramów, a badania a tym kierunku wskazują na coraz to większą ilość możliwości terapeutycznych.
Bibliografia:
- Tilg, Herbert, and Arthur Kaser. „Gut microbiome, obesity, and metabolic dysfunction.” The Journal of clinical investigation 121.6 (2011): 2126-2132.
- Ostrowska, Lucyna, and Joanna Smarkusz. „Modyfikacja mikroflory jelitowej sposobem zapobiegania lub leczenia otyłości i schorzeń metabolicznych?.” Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 7. No. 2. 2016.
- Przybylska, Daria, Maria Kurowska, and Piotr Przybylski. „Otyłość i nadwaga w populacji rozwojowej.” Hygeia public health 47.1 (2012): 28-35.
- Ley, Ruth E. „Obesity and the human microbiome.” Current opinion in gastroenterology 26.1 (2010): 5-11.
- Pupek-Musialik, Danuta, Magdalena Kujawska-Łuczak, and Paweł Bogdański. „Otyłość i nadwaga–epidemia XXI wieku.” Przew Lek 1 (2008): 117-123.
- Muchacka, Renata, and Natalia Cebula. „Nadwaga i otyłość-ogólnoświatowa epidemia.” Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu 42 (2017): 75-85.